W niniejszym artykule zostanie opisany najbardziej powszechny sposób monitorowania zmian prawa gospodarczego i prawa pracy – za pomocą strony internetowej Rządowego Centrum Legislacji (w przypadku do rządowych projektów ustaw) i strony internetowej Sejmu RP. Monitorowanie zmian w prawie zostanie omówione na przykładzie projektu ustawy z zakresu prawa pracy - ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw.

Klasyczne sposoby monitorowania zmian prawa gospodarczego i prawa pracy na przykładzie ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw

Zmiany dokonywane przez ustawodawcę w zakresie prawa gospodarczego i prawa pracy mogą być monitorowane przez obywateli na każdym ich etapie. Najbardziej powszechnym sposobem monitorowania zmian w prawie odbywa się za pomocą strony internetowej Rządowego Centrum Legislacji (w przypadku do rządowych projektów ustaw) i strony internetowej Sejmu. Proces legislacyjny zarówno w zakresie prawa gospodarczego jak i prawa pracy odbywa się analogicznie. W niniejszym artykule proces monitorowania zmian w prawie zostanie omówiony na przykładzie prac dokonywanych nad rządowym projektem ustawy z zakresu prawa pracy - ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw (dalej jako „ustawa”, „projekt zmiany ustawy o związkach zawodowych”).

Proces legislacyjny rządowego projektu ustawy od momentu rozpoczęcia uzgodnień do momentu skierowania projektu ustawy do Sejmu jest dostępny na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji pod adresem http://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12283551. Rozpoczęcie procesu legislacyjnego w zakresie uzgodnień ww. ustawy rozpoczęło się dnia 24 marca 2016 r. W ramach dokonywanych uzgodnień na stronie Rządowego Centrum Legislacji zamieszczono uzasadnienie do projektu zmieniającego ustawę o związkach zawodowych z dnia 22 marca 2016 r. Uzasadnienie projektu ustawy zawiera przedstawienie celów projektu, istotę proponowanych zmian, przepisy przejściowe, określa termin wejścia ustawy w życie i zgodność regulacji z prawem Unii Europejskiej.

Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy celem nowelizacji ustawy o związkach zawodowych jest rozszerzenie zakresu podmiotowego prawa do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych. Oznacza to, że zgodnie z nowym brzmieniem tego przepisu prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych będzie przysługiwało osobom wykonującym pracę zarobkową. Jest to pojęcie szersze niż funkcjonujące dotychczas, obejmujące nie tylko osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, ale również osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych – umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług, umowy o dzieło, a także osoby prowadzące jednoosobowo działalność gospodarczą. Oprócz uzasadnienia, na stronie internetowej zamieszczono również proponowany projekt zmiany ustawy o związkach zawodowych. W późniejszym czasie zamieszczono jeszcze dwa projekty ustaw - z dnia 2 sierpnia 2016 r. i z dnia 16 listopada 2016 r. wraz z uzasadnieniami do nich. Na etapie uzgodnień kierowane są również pisma międzyresortowe, a także skierowane do organów centralnych i instytucji, np. do Rzecznika Praw Obywatelskich, Głównego Inspektora Pracy czy Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. W tych pismach znajduje się informacja o proponowanych projektach ustaw i wyznaczany jest termin na zajęcie stanowiska w tym zakresie. W ramach uzgodnień nad projektem ustawy nowelizującej ustawę o związkach zawodowych swoje stanowiska zgłosili m.in. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Główny Inspektor Pracy, Prokuratoria Generalna, a także przedstawiciele poszczególnych ministerstw, np. Minister Sprawiedliwości, Minister Finansów czy Minister Obrony Narodowej. Wnioskodawca powinien odnieść się do uwag zgłoszonych do projektów ustaw. Taka odpowiedź jest również zamieszczana na stronie Rządowego Centrum Legislacji.

Kolejnym etapem w procesie legislacyjnym są konsultacje publiczne. W ramach konsultacji publicznych dotyczących projektu zmiany ustawy o związkach zawodowych kierowane były pisma m.in. do przedstawicieli pracodawców, organizacji związkowych, a także do Rady Dialogu Społecznego. Pisma te zawierają informację, na jakiej stronie internetowej dostępna jest treść projektu ustawy, a także określony jest czas na zajęcie stanowiska w tej materii. Swoje stanowisko w zakresie projektu ustawy o związkach zawodowych zgłosiły m.in. Konfederacja Lewiatan, Forum Związków Zawodowych, NSZZ Solidarność, Pracodawcy RP i Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych. Wnioskodawca powinien odnieść się do przedstawionych uwag. Co więcej, organizowane są również odrębne konferencje z udziałem podmiotów publicznych. Przykładowo, konferencja odnosząca się do nowelizacji ustawy o związkach zawodowych została zorganizowana przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w dniu 28 listopada 2016 r. w Warszawie. (http://www.kadra.org.pl/konferencja-mrpips-w-sprawie-ustawy-o-zwiazkach-zawodowych/, dostęp: 23.07.2018 r.).

W dniu 24 listopada 2016 r. rozpoczęło się opiniowanie projektu ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw z dnia 16 listopada 2016 r. Projekt przedstawiony do opiniowania był trzecią wersją proponowanej ustawy. Oprócz uzasadnienia ww. projektu, na stronie internetowej wskazano również na ocenę skutków tej regulacji. Swoje uwagi do projektu zgłosiła Rada Legislacyjna, a także Ministerstwo Spraw Zagranicznych w zakresie zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej. Wnioskodawca odniósł się do ww. uwag.

Kolejny etap procedury legislacyjnej obejmuje przekazanie projektu ustawy do Stałego Komitetu Rady Ministrów. Na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji zamieszczone są uwagi zgłoszone do projektu m.in. przez Ministra Spraw Zagranicznych, Ministra Finansów i Ministra Zdrowia, a także odpowiedź Wnioskodawcy na zgłoszone uwagi. Co istotne, na stronie internetowej zamieszczony jest również wyciąg z protokołu ustaleń nr 25/2017 posiedzenia stałego Komitetu Rady Ministrów w dnia 19 lipca 2017 r. Protokół ten zawiera informację, czy proponowane uwagi zostały uwzględnione lub wyjaśnione przez Komitet Rady Ministrów.

Następnie, na etapie procedowania nad projektem ustawy przez Radę Ministrów, na stronie Rządowego Centrum Legislacji zamieszczony jest raport z konsultacji społecznych. W raporcie znajdują się informacje, czy uwagi zgłaszane przez poszczególne podmioty, co do proponowanych zmian ustawy, zostały uwzględnione. Zamieszczone jest również zestawienie nieuwzględnionych uwag, określające podmiot, który zgłosił daną uwagę, jej treść, a także informację, czy uwaga została uwzględniona wraz ze stosownym uzasadnieniem. Na tym etapie istotne jest również zwrócenie uwagi na publikowane protokoły ustaleń. W odniesieniu do projektu ustawy o związkach zawodowych jest to protokół ustaleń nr 34/2017 z posiedzenia Rady Ministrów w dniu 3 października 2017 r. Protokół ten zawiera informację, że Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy i zdecydowała o skierowaniu go do Sejmu.

Dalszy przebieg procesu legislacyjnego opublikowany jest już na stronie Sejmu pod adresem: http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=1933. Na stronie Sejmu znajdują się informacje, na jakim etapie znajdują się prace nad projektem wraz z podaniem dat. Odnosząc się do projektu ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych, projekt ten wpłynął do Sejmu w dniu 12 października 2017 r. Na stronie internetowej Sejmu został zamieszczony proponowany projekt ustawy wraz z uzasadnieniem, a także pismo przewodnie przekazujące projekt ustawy do laski marszałkowskiej (por. artykuł: „Proces legislacyjny w Polsce”). Dnia 18 października 2017 r. skierowano projekt do I czytania, a I czytanie na posiedzeniu Sejmu miało miejsce dnia 9 listopada 2017 r. Po I czytaniu, podjęta była praca w komisjach. Na stronie internetowej Sejmu dostępne jest sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 2420) z dnia 11 kwietnia 2018 r. wraz z załączonym projektem do ustawy. Kolejno, 8 maja 2018 r. miało miejsce II czytanie na posiedzeniu Sejmu, po czym skierowano projekt ponownie do Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Na stronie internetowej Sejmu opublikowano sprawozdanie Komisji z dnia 9 maja 2018 r. (druk nr 2420-A), w którym Komisja odrzuciła proponowane poprawki. III posiedzenie Sejmu miało miejsce w dniu 7 czerwca 2018 r. Na stronie internetowej dostępny jest raport, z który wskazuje jaki był wynik głosowania. W raporcie tym uwzględniony jest podział na partie polityczne oraz zamieszczono ilościowe zestawienie głosów z uwzględnieniem głosów za, przeciw, wstrzymujących się oraz ilości osób, które nie wzięły udziału w głosowaniu. W głosowaniu nad projektem ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw wzięło udział 436 posłów, z czego 395 głosowało za projektem ustawy, 27 posłów było przeciw, natomiast 14 wstrzymało się od głosu (http:// www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/agent.xsp?symbol=glosowania&nrkaden

cji=8&nrposiedzenia=63&nrglosowania=65). Oznacza to, że Sejm przyjął projekt ustawy oraz przekazał ją Prezydentowi i Marszałkowi Senatu.

Uchwałą z dnia 29 czerwca 2018 r. Senat wniósł poprawki do projektu ustawy, następnie projekt ustawy został skierowany ponownie do Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Na stronie internetowej Sejmu dostępne jest sprawozdanie komisji z dnia 3 lipca 2018 r., w którym Sejm przyjął poprawki Senatu. W dniu 5 lipca 2018 r. stanowisko Senatu było rozpatrywane na forum Sejmu. W efekcie, zmiany w projekcie ustawy zaproponowane przez Senat zostały przyjęte. Finalnie, w dniu 6 lipca 2018 r. ustawa została przekazana Prezydentowi do podpisu (na chwilę sporządzania niniejszego artykułu Prezydent nie podpisał jeszcze ustawy). Na stronie internetowej pod adresem http://orka.sejm.gov.pl/opinie8.nsf/nazwa/1933_u/$file/1933_u.pdf dostępny jest ostateczny tekst ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw, ustalony po rozpatrzeniu poprawek Senatu.

Podsumowując, obywatel ma możliwość monitorowania zmian w prawie na każdym etapie procedowania nad projektem ustawy oraz ma możliwość wglądu w proponowany projekt ustawy. Poszczególne etapy procesu legislacyjnego są opublikowane na stronie Rządowego Centrum Legislacji (w przypadku projektów rządowych), a po skierowaniu projektu ustawy do Sejmu – na stronie internetowej Sejmu.