W niniejszym artykule omówiona zostanie działalność Rady Dialogu Społecznego, jej kompetencje i wpływ na stosunki społeczne i tworzenie prawa w Polsce.

Rada Dialogu Społecznego – wpływ na tworzenie prawa w Polsce

Rada Dialogu Społecznego (dalej również jako „rada”) jest ciałem powołanym jako forum trójstronnej współpracy strony pracowników, strony pracodawców oraz strony rządowej na podstawie ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego. Głównym celem jej działalności jest zapewnienie warunków rozwoju społeczno-gospodarczego oraz zwiększenia konkurencyjności polskiej gospodarki i spójności społecznej.

Zgodnie z art. 1 ust. 4 ww. ustawy „Rada działa na rzecz poprawy jakości formułowania i wdrażania polityk oraz strategii społeczno-gospodarczych, a także budowania wokół nich społecznego porozumienia w drodze prowadzenia przejrzystego, merytorycznego i regularnego dialogu organizacji pracowników i pracodawców oraz strony rządowej.”. Powyższa regulacja określa trzy najważniejsze cechy dialogu społecznego, który ma być „przejrzysty, zgodnie z zasadą reprezentatywności, jawności i otwartości na inne środowiska niereprezentowane w radzie, merytoryczny, ma gwarantować jakość dostępnej i przygotowywanej ekspertyzy oraz prowadzonej debaty, wreszcie regularny, co stanowi zobowiązanie wszystkich stron do regularnej pracy na rzecz osiągania celów dialogu prowadzonego przez Radę, określonych w art. 1 u.r.d.s.” (Męcina, Jacek. Art. 1. W: Komentarz do ustawy o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego, [w:] Zbiorowe prawo pracy. Komentarz. Wolters Kluwer, 2016.). Do podstawowych zadań rady należy zgodnie z ustawą m.in. wyrażanie opinii i zajmowanie stanowisk, opiniowanie projektów założeń projektów ustaw oraz projektów aktów prawnych, inicjowanie procesu legislacyjnego itp. Rada, co do zasady, obraduje na posiedzeniach plenarnych i podejmuje swoje decyzje w drodze uchwał. Posiedzenia całej Rady oraz jej Prezydium powinny się odbywać nie rzadziej niż raz na dwa miesiące. Niemal stale działają natomiast stałe i doraźne zespoły problemowe, które na wniosek stron rady zajmują się problemowymi kwestiami. Przy radzie aktualnie działają takie zespoły problemowe jak:

• Zespół problemowy ds. budżetu, wynagrodzeń i świadczeń socjalnych;
• Zespół problemowy ds. prawa pracy;
• Zespół problemowy ds. polityki gospodarczej i rynku pracy;
• Zespół problemowy ds. ubezpieczeń społecznych;
• Zespół problemowy ds. rozwoju dialogu społecznego;
• Zespół problemowy ds. funduszy europejskich;
• Zespół problemowy ds. usług publicznych;
• Podzespół ds. służb mundurowych;
• Podzespół ds. ochrony zdrowia;
• Podzespół ds. Krajowej Administracji Skarbowej;
• Zespół problemowy ds. międzynarodowych;
• Doraźny Zespół ds. zamówień publicznych;
• Doraźny Zespół ds. projektu ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej oraz projektu ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej;
• Doraźny Zespół ds. Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju.

Na stronie internetowej: http://www.dialog.gov.pl/kalendarz-spotkan/ dostępny jest kalendarz spotkań wszystkich instytucji dialogu społecznego: zespołów problemowych, doraźnych zespołów problemowych, podzespołów rady (nieprzewidzianych w ustawie, wymienionych powyżej), a także Trójstronnych Komisji Branżowych. Na niektóre z posiedzeń można wejść w charakterze publiczności, po uprzednim kontakcie pod stosownym adresem mailowym, podanym każdorazowo co do konkretnego posiedzenia na ww. stronie internetowej. Wszystkie informacje organizacyjne podawane są zarówno telefonicznie jak i mailowo pod adresami wskazanymi na podstronie danego wydarzenia.

Posiedzenia rady, na podstawie art. 35 ustawy o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego, są jawne, aczkolwiek w szczególnych przypadkach Prezydium Rady może zdecydować o wyłączeniu jawności konkretnego posiedzenia. Ze spotkań jawnych sporządzane są dokumenty (w postaci protokołu lub notatek), a cały przebieg posiedzenia jest rejestrowany za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk i obraz.

Rada Dialogu Społecznego ma też istotny wpływ na tworzenie i stosowanie prawa w Polsce. Trzy jej najważniejsze kompetencje to opiniowanie projektów aktów prawnych Rady Ministrów, prawo do przygotowania wspólnych projektów założeń i projektów aktów prawnych oraz uprawnienie do wystąpienia do Sądu Najwyższego z wnioskiem o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego.

Pierwsza ze szczegółowo opisanych kompetencji przyznanym członkom rady zawarta została w art. 5 ustawy o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego. Zgodnie z tą regulacją, Rada Ministrów przekazuje partnerom społecznym projekty założeń projektów ustaw i projekty aktów prawnych rządu i poszczególnych jego członków w sprawach związanych z działalnością rady. Strony wyrażają swoją opinię w drodze uchwały w terminie określonym przez Radę Ministrów.

Drugą niesamowicie istotnym uprawnieniem jest prawo strony pracowników i prawodawców do przygotowywania wspólnych projektów założeń i projektów aktów prawnych, przyznanym stronie społecznej na podstawie art. 7 ustawy o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego. Uprawnienie to nie jest inicjatywą ustawodawczą, ponieważ propozycje złożone są przez stronę społeczną na ręce właściwego Ministra i nie wszczynają procesu legislacyjnego zagwarantowanego w konstytucji. Dla tej formy dialogu, doktryna zaproponowała nazwę inicjatywy legislacyjnej. Projekt składa się wraz z uzasadnieniem i oceną skutków, jakie proponowana regulacja ma przynieść, właściwemu ministrowi w celu przedłożenia Radzie Ministrów. Nieprzyjęcie projektu przez Radę Ministrów do dalszych prac wymaga przedstawienia przez właściwego ministra stronie pracowników i stronie pracodawców Rady pisemnego uzasadnienia. Jeżeli Rada Ministrów uznaje, że propozycje strony społecznej są warte przedstawienia Sejmowi, realizuje swoją inicjatywę ustawodawczą w postaci przedstawienia projektu rządowego. 

Ponadto, zgodnie z art. 14 ustawy, strona pracowników i strona pracodawców Rady mogą podjąć uchwałę o wystąpieniu przez przewodniczącego Rady do Sądu Najwyższego z wnioskiem o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego, jeżeli w orzecznictwie Sądu Najwyższego lub sądów powszechnych ujawniły się rozbieżności w wykładni prawa.

Rada Dialogu Społecznego, na podstawie określonych wyżej kompetencji, w istotny sposób przyczynia się do kształtowania prawa w Polsce. Jej istnienie i działalność wzmacnia głos czynnika społecznego, który na takim forum trójstronnej współpracy miewa decydujące znaczenie.