W niniejszym artykule postaramy się przedstawić Państwu najważniejsze informacje na temat zasad ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego grupy pracowników posiadających wspólną cechę wyróżniającą, tj. pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych.

Wynagrodzenie zasadnicze pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych

W odniesieniu do pracowników wykonujących zawody medyczne obowiązują przepisy gwarantujące minimalny poziom, poniżej którego pracodawca nie może ustalić wynagrodzenia zasadniczego. Ponadto, grupom zawodowym najmniej zarabiającym przepisy gwarantują stopniowe podwyższanie wynagrodzeń w określonej perspektywie czasowej w celu osiągnięcia przez to wynagrodzenie docelowego poziomu wynagrodzenia zasadniczego.

Przepisy, z których takie gwarancje wynikają zostały zawarte w ustawie z dnia 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych.

Na wstępie wyjaśnimy, kogo dotyczą regulacje ochronne zawarte w przepisach powołanej ustawy.

Już sam tytuł ustawy wskazuje, iż ma ona zastosowanie wyłącznie do pracowników wykonujących zawód medyczny w ramach stosunku pracy. Wyjaśnienia wymaga zatem, kto jest pracownikiem wykonującym zawód medyczny.

Pracownikiem tym jest osoba uprawniona na podstawie przepisów prawa do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osoba, która posiada fachowe kwalifikacje do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny, która jest zatrudniona w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne (zarówno szpitalne, jak i inne niż szpitalne). Ponadto, pracownikiem wykonującym zawód medyczny jest osoba zatrudniona w podmiocie leczniczym wykonującym ambulatoryjne świadczenia zdrowotne, jeżeli bierze bezpośredni udział w wykonywaniu zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej polegających na sprawowaniu zapobiegawczego i bieżącego nadzoru sanitarnego, prowadzeniu działalności zapobiegawczej i przeciwepidemicznej w zakresie chorób zakaźnych i innych chorób powodowanych warunkami środowiska oraz na prowadzeniu działalności oświatowo-zdrowotnej.

Pracownikami wykonującymi zawód medyczny będą więc lekarze, pielęgniarki, fizjoterapeuci, farmaceuci, diagności laboratoryjni oraz inni pracownicy medyczni z wyższym oraz średnim wykształceniem. Z uzasadnienia projektu ww. ustawy wynika ponadto, iż pracownikami wykonującymi zawód medyczny będą również stażyści i lekarze dentyści stażyści, gdyż zgodnie z przepisami ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, lekarz odbywający staż podyplomowy posiada prawo wykonywania zawodu przyznawane na czas odbywania stażu przez okręgową radę lekarską (art. 5 ust. 7 ww. ustawy).

Wyjaśnienia wymaga również, co to jest podmiot leczniczy, gdyż tylko zatrudnienia w takim podmiocie dotyczą gwarancje ochronne w zakresie wynagrodzenia zasadniczego.

Podmiotem leczniczym jest podmiot, który prowadzi działalność leczniczą polegającą na udzielaniu świadczeń zdrowotnych lub na promocji zdrowia lub też na realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia, w tym wdrażaniem nowych technologii medycznych oraz metod leczenia. Podmiotami leczniczymi będą więc:

• przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców we wszelkich formach przewidzianych dla wykonywania działalności gospodarczej, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej (zob. artykuł „Formy prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, w tym działalności leczniczej”);
• samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
• jednostki budżetowe, w tym państwowe jednostki budżetowe tworzone i nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej lub położną podstawowej opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej;
• instytuty badawcze, o których mowa w art. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych;
• fundacje i stowarzyszenia, których celem statutowym jest wykonywanie zadań w zakresie ochrony zdrowia i których statut dopuszcza prowadzenie działalności leczniczej;
• posiadające osobowość prawną jednostki organizacyjne stowarzyszeń, o których mowa w pkt 5;
• osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania;
• jednostki wojskowe;

- w zakresie w jakim wykonują działalność leczniczą (art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej).

Zasygnalizować również należy, iż przepisy ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych stanowią regulacje szczególne w zakresie wynagrodzenia zasadniczego, a zatem będą mieć zastosowanie przed przepisami, które również regulują kwestie wynagrodzenia zasadniczego, ale w sposób bardziej ogólny. Chodzi tu o przepisy ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, jak również o przepisy ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw.

Ponadto, jak wynika to z uzasadnienia do projektu ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych, przepisy tej ustawy powinny być uwzględniane każdorazowo przez Ministra Zdrowia, przy określaniu najniższego poziomu stawek miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego pracowników podmiotów leczniczych działających w formie jednostki budżetowej oraz przy określaniu wynagrodzenia lekarza stażysty i lekarza dentysty stażysty, w tym lekarzy dentystów odbywających specjalizacje w ramach rezydentury. Ostatecznie więc wysokość stawek miesięcznego wynagrodzenia dla wszystkich ww. grup pracowników nie powinna być ustalona na poziomie niższym niż najniższe wynagrodzenie zasadnicze określone w przepisach ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych (tj. na poziomie niższym niż 2847 zł na 31 grudnia 2019 r.).

Przechodząc do analizy tych przepisów należy zaakcentować, że określają one najniższy poziom miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, a zatem podstawowego wynagrodzenia brutto, określonego w umowie o pracę, bez dodatkowych składników (dodatków) do wynagrodzenia oraz innych świadczeń związanych z pracą. Pełne wynagrodzenie pracownika, wykonującego zawód medyczny i zatrudnionego w podmiocie leczniczym, obejmujące także ewentualne dodatki do wynagrodzenia (np. z tytułu pełnienia dyżurów medycznych), nie zawsze będzie się zatem ograniczać do kwoty najniższego wynagrodzenia zasadniczego ustalonego zgodnie z ww. ustawą i może być od niego wyższe.

Zgodnie z analizowaną ustawą, w okresie od dnia 1 lipca 2017 r. podmioty lecznicze będą ustalać ze związkami zawodowymi, w drodze corocznych rozmów (porozumień), wysokość stopniowego wzrostu wynagrodzeń tak, aby na dzień 31 grudnia 2021 roku najniższe wynagrodzenie zasadnicze stanowiło iloczyn kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym ustalenie, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” i współczynnika pracy określonego w załączniku do ustawy (wynagrodzenie docelowe). Po tej dacie wynagrodzenia zasadnicze pracowników medycznych nie będą mogły być niższe niż najniższe wynagrodzenie zasadnicze ustalone na dzień 31 grudnia 2021 r.

Porozumienia powinny być zawierane corocznie w terminie do dnia 31 maja, ale jeżeli w tym terminie porozumienie nie zostanie zawarte, to sposób podwyższenia wynagrodzenia powinien ustalić w drodze zarządzenia kierownik podmiotu leczniczego lub podmiotu tworzącego podmiot leczniczy, co dotyczy podmiotów leczniczych działających w formie jednostek budżetowych. Wysokość najniższego wynagrodzenia zasadniczego przysługującego pracownikom wykonującym zawód medyczny zatrudnionym na poszczególnych kategoriach stanowisk pracy została uzależniona od poziomu wykształcenia wymaganego na stanowisku pracy, na którym zatrudniony jest dany pracownik (wykształcenie na poziomie wyższym, średnim, posiadanie specjalizacji). Ustawa przyporządkowuje pracowników medycznych zatrudnionych w podmiotach leczniczych do 10 grup zawodowych.

Istotne jest jednak, iż w okresie do dnia 31 grudnia 2019 r. kwota docelowa najniższego wynagrodzenia zasadniczego została „zamrożona”, gdyż ustalono ją na poziomie 3900 złotych brutto. Oznacza to, że dokonując regulacji wynagrodzeń w latach 2017-2019 pracodawcy powinni stosować kwotę obliczoną jako iloczyn kwoty 3900 i współczynnika do ustawy, zaś dokonując regulacji wynagrodzeń w latach 2020 i 2021, pracodawcy będą zobowiązani stosować ustalaną corocznie kwotę przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym ustalenie.

Pierwsze podwyższenie wynagrodzeń w ramach dochodzenia do wynagrodzenia docelowego powinno nastąpić od dnia 1 lipca 2017 r. o minimum 10% kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy najniższym wynagrodzeniem zasadniczym, a wynagrodzeniem zasadniczym pracownika. Następnie podwyższanie odbywać się powinno w każdym kolejnym roku, ze skutkiem od dnia 1 lipca danego roku (2018, 2019, 2020 i 2021), o uzgodnione pomiędzy pracodawcą a związkami zawodowymi kwoty, nie niższe jednak niż 20% kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy najniższym wynagrodzeniem zasadniczym, a wynagrodzeniem zasadniczym pracownika. Ponadto, przy ustalaniu sposobu podwyższenia wynagrodzenia pielęgniarek i położnych, strony porozumienia zobowiązane będą uwzględniać wzrost miesięcznego wynagrodzenia danej pielęgniarki albo położnej dokonany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 137 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Poniżej przedstawiamy – w formie tabeli - kalkulację wynagrodzenia zasadniczego ustalonego zgodnie z przepisami ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych. Przedmiotowa tabela została zamieszczona w uzasadnieniu do projektu ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych, w ramach procesu legislacyjnego i jest dostępna na stronach internetowych sejmu (www. sejm.gov.pl.).

Zgodnie z wyjaśnieniem zawartym w uzasadnieniu do projektu ww. ustawy, w kolumnie piątej obliczono najniższe wynagrodzenie zasadnicze na rok 2021, dla obliczenia którego przyjęto prognozy wysokości przeciętnego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w latach 2016–2020 zawarte w załączniku do Wytycznych dotyczących stosowania jednolitych wskaźników makroekonomicznych będących podstawą oszacowania skutków finansowych projektowanych ustaw z dnia 6 października 2016 r. opublikowanych przez Ministra Rozwoju i Finansów na stronie http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow.

Na zakończenie należy jeszcze odnotować, iż w przypadku, gdy w podmiocie leczniczym nie działa zakładowa organizacja związkowa, porozumienie w sprawie sposobu podwyższenia wynagrodzenia zasadniczego będzie zawierane z pracownikiem wybranym przez pracowników do reprezentowania ich interesów.